Σε μια ανοιχτή επιστολή προς τους Γάλλους πολίτες μετά τον δεύτερο γύρο των εκλογών, ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κάλεσε για έναν «ειλικρινή και πιστό διάλογο» μεταξύ των πολιτικών κομμάτων με στόχο την οικοδόμηση μιας «στερεής, αναγκαστικά πολυφωνικής πλειοψηφίας». Για να σχηματιστεί, όμως, νέα πλειοψηφία πρέπει να πληρούνται αρκετές προϋποθέσεις.
ΠΑΡΙΣΙ – Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν εξελέγη για πρώτη φορά το 2017 με την υπόσχεσή του να τερματίσει τις συχνά τεχνητές διαιρέσεις μεταξύ αριστεράς και δεξιάς. Η Γαλλία είχε βαρεθεί τη θεατρική στάση μεταξύ αντιπάλων που έπαιζαν υπερβολικά τις διαφορές τους κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών, για να καταλήξουν, μόλις ανέβουν στην εξουσία, να κυβερνούν με αρκετά παρόμοιους τρόπους. Το σήμα του ριζοσπαστικού κεντρισμού του Μακρόν είχε σκοπό να βάλει τέλος στην επιβλητικότητα, να αξιοποιήσει καλές ιδέες και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος και να κυβερνήσει ανάλογα. Σκόπευε να μετατρέψει την αντίθεση μεταξύ αριστεράς και δεξιάς σε ιστορικό κατάλοιπο.
Επτά χρόνια αργότερα, το αποτέλεσμα των γενικών εκλογών αυτού του μήνα δείχνει ότι, αν μη τι άλλο, η Γαλλία είναι ακόμη πιο πολωμένη από ό,τι ήταν το 2017. Η δεξιά έχει μετακινηθεί πιο δεξιά και το πρώην κυρίαρχο στρατόπεδο των Gaullist μειώνεται σε λιγότερους από 50 βουλευτές που στριμώχτηκαν μεταξύ της ακροδεξιάς και του κεντρώου συνασπισμού Ensemble (Μαζί) του Μακρόν. Μέρος από ό,τι απομένει από τη χθεσινή δεξιά μοιράζεται μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων του Μακρόν.
Εν τω μεταξύ, η κάποτε εκσπλαχνισμένη αριστερά έχει ξαναχτιστεί – και μετακινήθηκε πολύ πιο αριστερά. Μετονομάστηκε ως Nouveau Front Populaire (Νέο Λαϊκό Μέτωπο, NFP), είναι τώρα το μεγαλύτερο από τα τρία κύρια στρατόπεδα της Εθνοσυνέλευσης, αν και δεν έχει απόλυτη πλειοψηφία και απέχει πολύ από το να είναι ομοιογενές.
Τα οικονομικά μανιφέστα είναι ενδεικτικά αυτής της πόλωσης. Αν και η Γαλλία έχει το υψηλότερο επίπεδο δημόσιων δαπανών από όλες τις προηγμένες οικονομίες, το πρόγραμμα του NFP προβλέπει 150 δισεκατομμύρια ευρώ νέων δημόσιων δαπανών – 4-5% του ΑΕΠ – που χρηματοδοτούνται από ισοδύναμο ποσό φόρων. Το Rassemblement National (Εθνικό Ράλι, RN), το ακροδεξιό κόμμα της Μαρίν Λεπέν, έχει αμβλύνει τα άκρα των οικονομικών του σχεδίων, αλλά εξακολουθεί να εξετάζει το ενδεχόμενο εξόδου από την ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης ή την αντιστροφή της τελευταίας μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος του Μακρόν.
Οι διαφορές σχετικά με την πράσινη μετάβαση είναι έντονες, με το RN να προσπαθεί να την αντιστρέψει, ενώ το NFP θα την επιτάχυνε. Και είναι ακραίες για τη μεταναστευτική πολιτική, με το RN να κατακλύζεται από διαμάχες μετά την ιδέα του αποκλεισμού διεθνικών πολιτών από την πρόσβαση σε ορισμένες θέσεις δημόσιας υπηρεσίας.
Ως εκ τούτου, ο Μακρονισμός δεν είχε μειώσει την πολιτική πόλωση, αλλά είχε το παράδοξο αποτέλεσμα να δυσφημεί τις κεντρώες πολιτικές και να ωθήσει τους αντιπάλους προς τον εξτρεμισμό. Αυτό δεν προοιωνίζεται θετικό για το μέλλον της γαλλικής πολιτικής.
Ήταν αυτό το αποτέλεσμα αναπόφευκτο; Εν μέρει, αντανακλά ένα στυλ διακυβέρνησης που στέρησε τους αντιπάλους από πολιτικό οξυγόνο και τους άφηνε ελάχιστες επιλογές από το να αναζητήσουν καταφύγιο σε εξίσου ριζοσπαστικές και αμοιβαία αντίθετες γωνιές. Όμως, όπως ισχύει στις Ηνωμένες Πολιτείες ή σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, η γαλλική πόλωση έχει πολύ βαθύτερες οικονομικές και κοινωνιολογικές ρίζες.
Παρά την εκτεταμένη κοινωνική προστασία, τον υψηλό βαθμό ανακατανομής και τη σημαντική συμβολή των δημόσιων υπηρεσιών στον περιορισμό της ανισότητας στην πρόσβαση στην υγεία, την εκπαίδευση και άλλες βασικές ανέσεις, η Γαλλία είναι μια διχασμένη χώρα όπου πολλοί πολίτες αισθάνονται περιττοί. Επιπλέον, το εκλογικό σύστημα ενθαρρύνει τον ριζοσπαστισμό, ειδικά στην αριστερά.
Για να επιβιώσουν πολιτικά, οι σοσιαλδημοκράτες αναγκάζονται να συνάψουν εκλογική συμμαχία με την ακροαριστερή La France Insoumise (Γαλλία Unbowed), την οποία αντιτίθενται σε μια σειρά από οικονομικά, κοινωνικά και θέματα εξωτερικής πολιτικής. Αν και οι Σοσιαλιστές έκαναν εκστρατεία για τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Ιουνίου σε μια φιλοευρωπαϊκή, σοσιαλδημοκρατική πλατφόρμα και προσέλκυσαν περίπου 40% περισσότερους ψηφοφόρους από το France Unbowed, έπρεπε να υπογράψουν μια δημοσιονομικά ανεύθυνη πλατφόρμα φορολογίας και δαπανών για τις εθνικές εκλογές.
Τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν. Καθώς και τα τρία στρατόπεδα (αριστερά, κεντρικά και ακροδεξιά) μακριά από την απόλυτη πλειοψηφία, πρέπει να σχηματιστεί κάποιου είδους συνασπισμός για τη δημιουργία μιας σταθερής κυβέρνησης. Επιπλέον, κάθε στρατόπεδο περιέχει τρεις ή τέσσερις φατρίες. Για παράδειγμα, το NFP περιλαμβάνει τη France Unbowed, τους Σοσιαλιστές και τους Πράσινους, οι οποίοι ενδέχεται να διασπαστούν. Το παιχνίδι λοιπόν είναι πολύ ανοιχτό.
Απομακρυνόμενος από την προηγούμενη συμπεριφορά του, ο Μακρόν αναγνώρισε το νέο εκλογικό τοπίο και την αντίστοιχη πολιτική λογική. Σε μια ανοιχτή επιστολή προς τους Γάλλους πολίτες μετά τον δεύτερο γύρο των εκλογών, κάλεσε για έναν «ειλικρινή και πιστό διάλογο» μεταξύ των πολιτικών κομμάτων με στόχο την οικοδόμηση μιας «στερεής, κατ’ ανάγκην πλουραλιστικής πλειοψηφίας». Αν και άλλα πολιτικά στρατόπεδα απέρριψαν την πρότασή του χωρίς δεύτερη σκέψη, μπορεί να καταλήξει να εφαρμοστεί λόγω έλλειψης εναλλακτικής λύσης.
Για να σχηματιστεί, όμως, νέα πλειοψηφία πρέπει να πληρούνται αρκετές προϋποθέσεις. Η αριστερά, η οποία μέχρι στιγμής έπαιζε τον ρόλο του νικητή, πρέπει να αποδεχθεί ότι οι εταίροι του συνασπισμού είναι απίθανο να προσυπογράψουν το ριζοσπαστικό οικονομικό της πρόγραμμα. Και για να μην είναι ευάλωτη η επόμενη κυβέρνηση σε μια κοινοβουλευτική ενέδρα, το σύστημα ψηφοφορίας πρέπει να αλλάξει ώστε τα κόμματα να μπορούν να ανταγωνίζονται μόνα τους στις μελλοντικές εκλογές και να μην είναι πλέον όμηροι των πολιτικών τους συμμάχων. Το θέμα είναι πολιτικό, όχι συνταγματικό, καθώς το γαλλικό σύστημα καθιστά δυνατή την αλλαγή του εκλογικού συστήματος με απλή πλειοψηφία.
Η πιο θεμελιώδης πρόκληση είναι να απαντήσουμε στην απογοήτευση και τα παράπονα όσων ψήφισαν υπέρ της ακροδεξιάς. Περίπου το ένα τρίτο των Γάλλων ψηφοφόρων υποστήριξε το RN στις βουλευτικές εκλογές και ο απολογισμός ήταν πολύ μεγαλύτερος εκτός των μεγάλων πόλεων. Ολόκληρες περιοχές κυριαρχούνται πλέον από την ακροδεξιά.
Το αν αυτό το μοτίβο μπορεί να αντιστραφεί ή όχι είναι το κυρίαρχο ερώτημα για το μέλλον της Γαλλίας – και της Ευρώπης. Εάν τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών στη Γαλλία δεν είναι μια απλή προσωρινή αναστολή, οι πολιτικοί ελιγμοί δεν θα αρκούν. Μόνο οι πράξεις θα πείσουν τους αποξενωμένους ψηφοφόρους ότι η φωνή τους μετράει.